Revolutie in archiefonderzoek dankzij kunstmatige intelligentie

door Markus Burger

Het Schiedamse gemeentearchief gaat gebruik maken van kunstmatige intelligentie die ontwikkeld is in Oostenrijk, om eeuwenoude handgeschreven documenten leesbaar en digitaal vindbaar te maken. Het archief begint met notariële akten uit de periode 1604-1935. Hierin liggen, tot voor kort, verborgen schatten aan informatie verstopt die de verhalen en levens van de Schiedammers van toen in beeld te brengen.

Transkribus

Na het Amsterdamse- en het Nationaal Archief gaat nu ook het Schiedamse gemeentearchief de kunstmatige intelligentie van het Oostenrijkse bedrijf Transkribus gebruiken. Het computer programma werkt met modellen die door experts worden gemaakt en ‘leert’ op die manier handschriften lezen. Dat proces kost veel tijd in het opstarten maar scheelt de archieven daarna enorm veel werk. Het werkt sneller en beter dan hoe het voorheen werd gedaan, namelijk met de hand; “In die zin is het een revolutie” aldus gemeentearchivaris Laurens Priester.

Koloniaal Schiedam

In Schiedam wordt nu al een onderzoek gedaan met Transkribus. Onderzoeker Merel Blok doet historisch archiefonderzoek naar de familie Pichot. Met de hedendaagse interesse in het koloniale verleden van Nederland dook zij in een akte die met het algoritme is gevonden. Ze vond een driehonderd jaar oud testament onder de naam van Sussana Francina Pichot, de zus van Daniel Pichot die toentertijd de burgemeester was van Schiedam. In het testament gaat het over het schenken van vrijheid aan haar ‘knecht’. “Dat is voor ons aanleiding om te denken dat zij iemand heeft mee genomen uit Suriname die zij als slaafgemaakte had en die status hier dus ook nog had. Wij zijn erg benieuwd naar die persoon”, legt Blok uit.

In het testament hebben ze de naam van de tot slaafgemaakte ontdekt. Nu hoopt Blok met het algoritme van Transkribus meer te kunnen ontdekken over hem in anderen akten uit die tijd.

Digitaal archief

Voordat alle akten online  te vinden zijn moet er nog veel gebeuren. De beheerder van het digitaal archief, Esther Meerburg legt uit dat alle documenten één voor één gefotografeerd moet worden. Het algoritme moet ook nog handschriften van verschillende Schiedamse notarissen leren lezen “Wij zijn nu bezig om per notaris een aantal pagina’s aan het model te voeren. Zodat die ook al die handschriften goed herkent”, vertelt Meerburg. De mens wordt ook in dit vak niet compleet vervangen door technologie want ze blijven documenten controleren: “We hebben hier nog mensen die het werk blijven nakijken, dus een mens controleert nog steeds het systeem.”