Aanslagen zelfs na de dood ‘bekend fenomeen in de drugswereld’

Jasper van der Kemp (1975) is van origine psycholoog en is sinds 2006 criminoloog bij de Vrije Universiteit van Amsterdam. Met zijn PhD onderzocht hij de beweegredenen en gedragingen van criminelen in de context van geografische patronen en profielen. Naast betrokkenheid bij projecten bij de politie en verschillende onderwijsinstellingen doceert hij vakken die onder criminologie vallen.

“Deze manier van aanslagen herkennen we niet zo.” Criminoloog Jasper van der Kemp van de Vrije Universiteit Amsterdam verbaast zich over de schokkende gebeurtenissen in Vlaardingen. “Maar het is wel een bekend fenomeen in het criminele circuit dat schulden ook na de dood blijven bestaan, en dat deze schulden overgaan op familieleden wanneer ze niet zijn afgelost.”

Van der Kemp: “Dit komt met name voor bij drugsgerelateerde criminaliteit, omdat het daar vaak om grotere bedragen gaat: door schulden, partijen drugs die verdwijnen of geript worden, of door de politie gevonden worden.”

Volgens de criminoloog kunnen er veel aanleidingen zijn voor deze nieuwe aanslagpoging. Hij denkt echter niet dat het is gedaan door iemand die niet weet dat het doelwit al is overleden. “Er is zoveel media-aandacht voor geweest dat dat onwaarschijnlijk lijkt, maar zelfs dat is niet uit te sluiten.”

Het huis van de familie van Uffelen aan de Gretha Hofstralaan

Gevaarlijke grappen en copycats

Volgens de onderzoekers zijn er enkele scenario’s mogelijk die kunnen leiden tot dit criminele gedrag. “Ten eerste kan het een soort pestgedrag zijn of een mislukte grap, omdat er zoveel aandacht voor was dat er misschien mensen zijn geweest die anderen op die manier wilden laten schrikken. Dan doen ze het voor de aandacht en om degene te zijn die die shock heeft veroorzaakt.”

‘Oh, er is iets. Oh, we hebben een cobra. Oh, we kunnen ook iets doen.’ – Van der Kemp over kopieergedrag bij criminelen

“Dit is niet vaker gebeurd met explosies, maar er zijn wel zaken die binnen dat ‘copycat behaviour’ vallen.” Bij kopieergedrag, wat ook te zien is bij bijvoorbeeld terrorisme, doet een crimineel een daad na die veel aandacht krijgt of veel teweegbrengt. “Dat mensen denken: ‘Oh, er is iets. Oh, we hebben een cobra. Oh, we kunnen ook iets doen.’ Het kan zijn dat iemand denkt dat dat iets grappigs is om te doen, hoe misplaatst dat ook is.” Aandacht vragen en ‘stoer doen’ met vuurwerkbommen is volgens de criminoloog niet uit te sluiten.

Drugs en schulden

Een ander mogelijk scenario dat Van der Kemp aanhaalt, is dat het onderliggende probleem blijft bestaan. “Het geeft het signaal dat met zijn dood het conflict niet is opgelost, dat er bijvoorbeeld nog betalingen moeten worden gedaan.” Denkend als een crimineel stelt hij: “Dat geldt nog steeds, dus we bedreigen jullie nog steeds.”

Er zijn maar weinig mensen die belang hebben bij het bedreigen van mensen die al overleden zijn. Volgens Van der Kemp is het dus ook nog steeds de vraag of de bommen rechtstreeks aan Van Uffelen gericht waren, of dat hij een soort ‘plaatsvervangend doelwit’ was. “Het is lastig te zeggen, omdat we niet weten of het aan de man zelf gericht was of aan familie of vrienden van hem waarbij hij alleen als doelwit is uitgekozen.” Deze theorie speelt vooral mee bij Van der Kemp omdat er nog niks duidelijk is over de reden voor de aanslagen bij instanties als het OM en de politie.

“Dat gebeurt ook bij dit soort explosies, dat ze gericht zijn op familieleden ‘van iemand’. Zo vallen criminelen familie van doelwitten aan voor intimidatie of bij gebrek aan adressen van hun vijanden”, aldus Van der Kemp.

Maar het feit dat de explosies doorgaan, is volgens de deskundige tekenend: Het is een heel stevig signaal om die bedreiging weer duidelijk te maken. Dat iemand overleden is, betekent niet dat de schuld verdwenen is.”

Camerabewaking bij het huis van de familie van Uffelen

Makkelijke criminaliteit en ‘snel geld’

Bij de laatste aanslagpoging zijn twee verdachten aangehouden. Er zijn veel maatregelen getroffen de laatste tijd en er hangen camera’s bij het huis. Toch blijven de criminelen doorgaan. “Het lastige van dit soort misdaden met explosieven is dat het uitermate makkelijk is om ze te plegen. Het is heel snel, dus om het helemaal te voorkomen, zou je eigenlijk altijd iemand voor de deur moeten zetten.”

Ook de psychologie van de daders speelt mee, stelt de criminoloog: “Het zijn vrij jonge jongens die snel geld willen verdienen. En het maakt ze dan niet zo uit wat voor klusjes ze doen: explosieven, overvallen, straatroven, uithalen of andere drugshandel. Dit is gewoon één van die opties voor het verkrijgen van ‘snel geld’.”