Geen schuilkelders meer: hoe veilig zijn Schiedam en Vlaardingen bij een ramp?

Op het Rozenburgerplein wordt in 1942 een ondergrondse schuilkelder gebouwd | Foto's: Sylvio Maltha / MALTHA MEDIA / Twee

In Vlaardingen dateren de eerste schuilmogelijkheden uit de jaren dertig, toen schuilloopgraven werden aangelegd vanwege de oplopende internationale spanningen, zoals de opkomst van Nazi-Duitsland. De loopgraven boden plaats aan ongeveer 150 personen en werden gebouwd op de Westhavenkade, het Verploegh Chasséplein en bij Station Vlaardingen Oost. In Vlaardinger-Ambacht kwam er een schuilloopgraaf in het plantsoen aan het Burgemeester de Bordesplein. Hoewel deze loopgraven niet bestand waren tegen directe inslagen, boden ze wel bescherming tegen rondvliegende bomscherven.

Wanneer de eerste schuilkelders in Schiedam werden gebouwd, is niet bekend. Wel laat een kaart uit 1939 zien dat er verspreid door de stad verschillende schuilplaatsen waren, met name op de Nieuwe Haven, de Burgemeester Knappertlaan en langs de Rotterdamsedijk. Onder het Stationsplein werden vier Wehrmacht-schuilkelders gebouwd. Deze waren bedoeld om soldaten, materieel en strategische infrastructuur te beschermen tegen luchtaanvallen en bombardementen.

De schuilkelderkaart, is vervaardigd in 1939 door M.A.H. van de Laarschot, opzichter bij de Dienst Gemeentewerken | Foto: Archief van de Dienst Gemeentewerken

Tweede Wereldoorlog

De gemeente Schiedam laat weten dat er vlak voor de Tweede Wereldoorlog nog 57 locaties waren waar inwoners konden schuilen tijdens luchtaanvallen. Dit waren zowel particuliere als openbare schuilkelders, met opvangcapaciteiten variërend van enkele gezinsleden tot tientallen personen. “In 1988 heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken besloten dat het tot dan toe gevoerde schuilkelderbeleid niet meer nodig was. Er zijn dus geen schuilkelders meer in Schiedam”, aldus een woordvoerder.

Met de toenemende dreiging rond 1940 werd er in Vlaardingen een schuilkelder ingericht bij station Vlaardingen Centrum. Deze was bedoeld voor mensen die tijdens een bombardement op straat waren. Inwoners die thuis waren, kregen het advies om onder hun eigen trap te schuilen. Bij het stadhuis aan de Waalstraat werd een betonnen schuilkelder gebouwd, speciaal voor de Luchtbeschermingsdienst. De deuren van deze schuilkelder waren voorzien van een rubberen rand om bestand te zijn tegen mogelijke gifgasbommen.

1. Schuilloopgraaf op station Vlaardingen-Centrum, eind mei 1940; de enorme oliebranden op de achtergrond zijn veroorzaakt door Britse bombardementen en Britse commandoploegen,  2. Schuilloopgraaf Verploegh Chasséplein | Foto's: Stadsarchief Vlaardingen

Tijdens de Duitse bezetting legden de nazi’s in Vlaardingen schuilloopgraven en bunkers aan voor eigen gebruik. Zo stond er een grote bunker in de tuin van zaal De Harmonie, waar nu de Stadsgehoorzaal staat. Na de oorlog werden deze schuilplaatsen snel opgeruimd, vaak door tewerkgestelde NSB’ers.

Koude Oorlog

In de Koude Oorlog laaide de discussie over schuilkelders opnieuw op. In 1958 werden er in Vlaardingen openbare ondergrondse schuilplaatsen gebouwd, onder andere aan de Wagnerstraat, de Van Beethovensingel en de Westlandseweg. In 1959 kwam er nog een schuilplaats bij aan de Fransenstraat. In 1994 werden al deze schuilplaatsen afgebroken, gevolgd door de sloop van de gemeentelijke commandobunker aan de Holysingel in 1995.

Geen actieve schuilkelders

De gemeente Vlaardingen laat weten dat er momenteel geen actieve schuilkelders zijn. “Onder het stadhuis was ooit een schuilkelder, maar deze ruimte wordt nu gebruikt als archief”, zegt een woordvoerder. “Als er opvang nodig is, bijvoorbeeld door een brand, worden mensen tijdelijk opgevangen in een gebouw in de buurt, zoals een kerk of clubgebouw. Dit is echter geen oplossing voor de langere termijn.” De gemeente heeft geen plannen om nieuwe schuilkelders te bouwen.

In Schiedam zijn er helemaal geen officiële schuilplekken meer. De gemeente geeft aan dat er geen locaties beschikbaar zijn die als veilige schuilkelder kunnen dienen. Ook zijn er geen plannen om in de toekomst schuilkelders te bouwen.