Mari en Liesbeth Dingenouts: Waarom de Gorzenkerk als monument met passende nieuwe functie(s) behouden moet blijven

Schiedam - Een ingezonden brief van Liesbeth en Mari Dingenouts over de Gorzenkerk:

Naar verwachting neemt binnenkort het Bisdom Rotterdam een besluit per 1 juli as de H. Hartkerk (Gorzenkerk) aan de eredienst te onttrekken  Wat de toekomstige functie kan zijn wordt in opdracht van het Parochiebestuur de Goede Herder onderzocht. 

De Gorzenkerk is sinds 2003 een gemeentelijk monument, met een bijzondere architectuur en prachtige kunstwerken op de muren.  In 2004 en daarna hebben wijkbewoners, de commissie van aanbeveling en velen die de Kerk een warm hart toedragen uitgesproken dat dit beeldbepalende gebouw hoort bij de wijk Gorzen en een waardevol gebouw is voor Schiedam. Dat is nog steeds zo. In verband met een gesprek hebben Liesbeth en Mari Dingenouts een en ander nog eens op een rij gezet, de functies toegelicht en benadrukt waarom de Gorzenkerk als monument met passende nieuwe functie(s) behouden moet blijven. Ook geven zij in hoofdlijnen een indruk van de geschiedenis van de parochie en de kerk.

Functies

In 1856 werden de Schiedamse  katholieken voor het eerst ingedeeld in parochies; de Gorzen viel onder parochie Frankenland. Een kapelaan kreeg de zorg over de Gorzen. Er kwam in 1918 een houten noodkerk aan de Geervlietsestraat. Het begin van de nieuwe parochie van de H. Hart van Jezus Schiedam Zuid ontstond in 1916. De Heilig Hartkerk werd  op 23 juli 1927 ingewijd door de bisschop van Haarlem. De kerk is thans een gemeentelijk monument in Amsterdamse stijl( architectenburo Cuypers)  met een karakteristieke toren. De onderbouw van de kerk werd ingericht als parochiehuis, met een toneelzaal, andere vertrekken oa voor het parochieel jeugdwerk, voor een kleuterschool en repetitielokaal voor het zangkoor. In de kerk kwamen oorspronkelijk 1000 zitplaatsen dat is nu teruggebracht tot ca 600/700. Een aantal banken is jaren terug weggehaald. De kerk werd oa verrijkt met enkele bijzonder kunstwerken van Wim Adolfs zoals fresco’s uit de openbaring van Johannes ( kleine Apocalyps) In de parochiezaal werden lezingen gehouden. Vanuit de kerk ( 1931) startten de RK Kindervacantiespelen na bijwoning van een mis.  1200 vertrokken naar het feestterrein in het Volkspark met vaandels en trommels. 3 Gezellenverenigingen vierden Gezellendag, eerst een mis daarna dichtbij een voetbaltoernooi. Op deze wijze ontstond de maatschappelijke functie van de kerk. 

Bij het 75 jarig bestaan werd de kerk een markante kerk in een markante wijk de Gorzen genoemd. Pater J.F. de Rooy SCJ : “Als de kerk toch even kon spreken: de crisisjaren, de Duitse inval, onderduikers, de wederopbouw, de betrokkenheid bij de scheepsbouw, de watersnood en daarna de woelige jaren zestig met in die tijd een jeugdclub De Dukdalf onder de kerk. En wat voor plechtigheden en evenementen hebben er niet plaatsgevonden : elke emotie heeft er zijn/haar plaats gehad zoals liefde, vreugde, verdriet en schoonheid.

Voor de wijk was de kerk een boegbeeld, prominent gelegen aan de Nieuwe Waterweg. Liesbeth ”Ik heb aan mijn jeugdjaren ook mooie en leuke herinneringen overgehouden. Bijvoorbeeld  de gidsen en de aardige samenwerking met de kapelaans en de pastoors".

Op weg naar het einde, en een nieuw begin

Echter, met de jaren komen de gebreken: dit geldt voor zowel de mensen als gebouwen. Voortdurend was er onderhoud nodig. De belangstelling voor de Rooms Katholieke kerk liep ook geleidelijk aan terug. Dusdanig dat het bisdom in 2004 al tot sluiting van de H.Hartkerk wilde overgaan. Het aantal leden van het Comité van Aanbeveling wilde de kerk behouden en schreven een brief om het dekenaal advies tot sluiting van de kerk niet over te nemen. “Gaarne het verzoek bij uw afwegingen ook de bijzondere betekenis  van de HH Kerk voor onze plaatselijke samenleving te betrekken. De kerk hoort bij Schiedam, bij de Gorzen, zoals Schiedam Zuid wordt genoemd. De kerk heeft behalve een religieuze betekenis ook een sociale functie. Er was een band tussen de bewoners van Zuid ihb met de kerk. Dat bleek ook uit een gehouden wijkenquête. De Gorzen is een wijk met grote gemeenschapszin, die om en in de kerk zijn uitdrukking vindt. Op 25 maart 2003 heeft de gemeente Schiedam de kerk aangewezen tot gemeentelijk monument. Weinig van deze kerken in de stijl van de Amsterdamse school zijn bewaard gebleven. Het complex is voor de gemeente van groot belang vanwege de architectuur- en cultuur historische waarde. De markante stedenbouwkundige situering en vrij gaaf bewaard gebleven detaillering hebben een toegevoegde waarde. Met name stedenbouwkundig vormt de kerk het centrum van de wijk De Gorzen en is het een herkenbaar referentiepunt in het havengebied, te zien vanuit Waal-, Eem- en Merwehaven. Kortom de HH Kerk hoort bij Schiedam, net als de molens, de Korenbeurs, de Lange Haven en de St. Liduina Basiliek, aldus leden van het Comité van Aanbeveling waaronder de toenmalig  burgemeester  van  Schiedam, de heer Scheeres.

De kerk bleef. Dit was mede de aanleiding om een Vriendenstichting van de Gorzenkerk op te richten.

De stichting is opgericht op 14 juli 2004 met als doelstelling: het in stand houden van de Heilig Hartkerk te Schiedam, met zijn culturele, historische en sociale waarden. De stichting tracht dit doel onder meer te bereiken door:  het verwerven van fondsen, ter besteding aan de restauratie en onderhoud van het kerkgebouw van de Heilig Hartkerk;  het ondersteunen van alle activiteiten die tot doel hebben het gebouw van de Heilig Hart Kerk in stand te houden; en alle overige wettige middelen.

Fusie

De ontwikkelingen in RK Nederland waren dusdanig dat maatregelen niet achter konden blijven. Ook voor de kerken in de Waterwegsteden Vlaardingen, Maassluis en Schiedam had dit gevolgen. Het bisdom besloot om 6 parochies te laten fuseren tot een parochie E Goede Herder. Dit werd op 1 juli 2011 een feit.

De zes parochies waaronder 4 in Schiedam, waaronder die van de H.Hart gingen deelgemeenschappen heten.  Ondanks dat bleef de maatschappelijke betekenis van de Gorzenkerk aanzienlijk, hetgeen zich uitte in vele activiteiten, die aansloten bij het wijkgericht werken. Voorbeelden hiervan zijn de wijklunch voor bewoners uit Zuid, de Kerstlichtjestocht door de wijk, de kunstlezingen in de parochiezaal, het grote scherm in de kerk, waaraan honderden kinderen van drie basisscholen medewerking verleenden en de gezellige rommelmarkten. Ook hielden twee basisscholen uit de wijk 2 x per jaar een bijeenkomst, waaraan alle leerlingen deelnamen. 

De kerk werd ook verhuurd voor educatieve, culturele bijeenkomsten, sociale activiteiten en gepaste feestelijke activiteiten (diploma-uitreiking VO) Door plaatsing van het kunstscherm  kon  de kerkruimte beter geschikt gemaakt worden  voor deze  niet-kerkelijke activiteiten. Op 6 oktober 2012 bracht de Gemeenteraad van Schiedam, inclusief de toenmalige burgemeester mevr. Leemhuis-Stout een bezoek aan de H. Hartkerk. Dit vond plaats in een breder kader van een werkbezoek aan de Gorzen om de eigen kracht”van de wijk te bepalen. Tijdens het bezoek presenteerde de Vriendenstichting voor deze gelegenheid een samengesteld rapport “Eigen Kracht” waarin de sociale betekenis van de H. Hartkerk voor de wijk werd toegelicht.. Vooral kreeg het souterrain aandacht, waarin sinds de jaren dertig in de ruimtes sociaal maatschappelijke activiteiten hebben plaatsgevonden.  Er zijn plannen om dit souterrain her in gebruik te nemen en de maatschappelijke activiteiten daarin te stimuleren. De Vriendenstichting van de kerk, een Pastoraat werkgroep en de Beheercommissie gaven in samenwerking sturing aan het vernieuwingsproces. Dat toch weer anders ging lopen.

Een parochie, een kerk, een geloofsgemeenschap.  per gemeente

Voor velen die de H. Hartkerk een warm toedragen  was het het even slikken toen  in januari 2019 werd  vernomen van het Parochiebestuur de Goede Herder dat uit een onderzoek in 2016 is gebleken dat ook in Schiedam een afnemende deelname van katholieken aan vieringen en aan sacramenten is. Besloten is met de bisschop om in 2017 te gaan werken aan bundeling van krachten. Binnen 5 jaar is in iedere stad één geloofgemeenschap gevormd en één centrale kerk voor vieren, leren en dienen. Dat wordt de Basiliek. Dit als gevolg omdat het kerkbezoek is gehalveerd, evenals inkomsten, huwelijken, eerste communies en dopen.  Ook het aantal vrijwilligers De H. Hartkerk wordt gesloten binnen de termijn van 5 jaar omdat de ere diensten worden beëindigd. In het proces daarna werden kernvrijwilligers, pastoraatteams en Beheercommissies  betrokken. Parochianen en de Priesterraad werden gehoord. Ook vindt er in opdracht van het parochiebestuur een herbestemmingsonderzoek plaats naar mogelijkheden tot toekomstig gebruik en herontwikkeling.    Ook wordt nagegaan aan welke functies en ruimtes er behoefte is wie de potentiële nieuwe (mede)gebruikers en doelgroepen kunnen zijn. De intentie van het bisdom is om per 1 juli 2020 de H. Hartkerk te onttrekken aan de erediensten. Het wachten is op een definitief besluit van het Bisdom.  De vele kerkgangers, vrijwilligers en velen die de H. Hartkerk een warm hart toedragen kunnen dan alvast wennen aan het idee dat de Kerk een andere functie zal krijgen. Op het ogenblik is de kerk tijdelijk verhuurd aan Victory Outreach Rotterdam Rijnmond West. Dit  is een internationale christelijke organisatie, geroepen tot de taak van evangelisatie en discipelschap onder de meest gekwetsten van de wereld, met de boodschap, de hoop en het plan van Jezus Christus.

Verbondenheid blijft

Tot slot een ding moet zeker zijn dat de Gorzenkerk als waardevol gemeentemonument behouden moet blijven en die functie moet krijgen die behoort bij het karakter en verbondenheid van en met de wijk en de omgeving en de stad Schiedam.

Liesbeth Dingenouts – Dobbelaar, geboren en gewoond in de Groenelaan, na West en Centrum sinds 1999 woonachtig in Zuid/de Gorzen Havendijk. Sinds 2009 lid van het Kerkbestuur, sinds 1 juli 2012 lid van de Beheercommisse H.Hart kerk en zangkoor.

Mari Dingenouts, geboren in West, sinds 1999 woonachtig in de Gorzen, oud raadslid, betrokken wijkbewoner.